Ongewenst gedrag is geen gelach

Elk jaar wordt in België en Nederland de week tegen pesten gehouden. Dan wordt de focus krachtig op het thema ‘pesten’ en ander ongewenst gedrag gelegd. Pulso is oprichter van het netwerk ‘Kies kleur tegen pesten’ in België, en al jarenlang lid. De verenigingen willen het pestprobleem bij kinderen en jongeren helpen voorkomen en terugdringen. Immers, heel veel kinderen leiden onder de gevolgen van pesterijen, zelfs nog op volwassen leeftijd.

Pesterijen en ander ongewenst gedrag is echter een probleem dat niet alleen bij kinderen en jongeren voorkomt. Ook op de werkvloer en overal waar mensen samen komen. Vaak zijn het uit de hand gelopen conflicten, maar soms ook situaties van ‘primair pesten’ en van onschuldig bedoelde plagerijen die overgaan in pesterijen. Wanneer spreken we van pesten? Wat zijn er de gevolgen van? En wat kunnen we er aan doen?

Ook op jouw werk, kan het voorvallen dat iemand ongewenst gedrag ervaart of zich gepest voelt. Het kan plaatsvinden in elke organisatie, op elk niveau, tussen collega’s onderling, tussen medewerkers en leidinggevenden, en ook met externen.

Sinds 2002 is er in België een Koninklijk Besluit rond pesten, geweld en ongewenst seksueel gedrag en waarbij interne procedures opgenomen zijn om deze situaties aan te pakken. Deze worden sinds 2017 opgenomen in een welzijnscodex.

Ook in Nederland is de wetgeving duidelijk: werkgevers zijn op grond van de Arbowet verplicht om een beleid te voeren dat erop gericht is om deze vorm van arbeidsbelasting te voorkomen of te beperken. Ook het Burgerlijk Wetboek beschermt de werknemer impliciet tegen pestgedrag.

Niet slecht, als je bedenkt welke gevolgen pesten op het werk kan hebben voor mensen.

Uit onderzoek (Samnani & Singh, 2012*) blijkt immers dat slachtoffers meer mentale gezondheidsproblemen – zoals depressie, angst en post-traumatische stress – ervaren dan werknemers die niet gepest worden. Dit heeft vaak ook een weerslag op de algemene sfeer en de collegialiteit. Tot slot verliezen ook werkgevers hierbij. Wie gepest wordt, is minder betrokken, minder productief, vaker ziek, heeft vaker (arbeids)ongevallen en verlaat sneller de onderneming.

Ongewenst gedrag op het werk wordt volgens de wet gedefinieerd als geweld (psychisch of fysiek), pesterijen en ongewenst seksueel gedrag.

Pesterijen op het werk wordt omschreven als het onrechtmatig geheel van meerdere gedragingen, binnen of buiten de organisatie, gedurende een bepaalde tijd. Ongewenst seksueel gedrag wordt omschreven als elke vorm van ongewenst verbaal, niet-verbaal of lichamelijk gedrag met een seksuele connotatie. Pesterijen en ongewenst seksueel gedrag hebben als doel of gevolg:

• Dat de persoonlijkheid, waardigheid of psychische integriteit van een persoon tijdens het werk wordt aangetast
• Dat zijn betrekking in gevaar wordt gebracht
• Dat een bedreigende, vijandige, beledigende, vernederende of kwetsende omgeving wordt gecreëerd

Als je gedrag van een ander onprettig vindt, sta daar dan eerst bij stil. Wat gebeurt er? Hoe ga ik hiermee om?

Als je het negeert of wegdrukt wordt het probleem niet opgelost en krijg je mogelijk andere signalen van stress.

Laat merken dat het gedrag te ver gaat. Soms zijn mensen zich niet bewust dat ze ongewenst gedrag stellen. Ze bedoelen het dan mogelijks niet slecht, maar hebben geen idee hoe jij hier tegenover staat. Enkele tips hierbij:

• Spreek vanuit de ik-boodschap
• Maak het gedrag concreet
• Geef de gevolgen weer en/of de behoefte die jij hebt
• Formuleer een verwachting van het gewenste gedrag

Herken de eerste signalen van pesten. Door de eerste signalen te herkennen, kan je een halt toeroepen in een vroeg stadium. Dit kan herkend worden aan:

• Lichamelijk: buikpijn, hoofdpijn of misselijkheid
• Psychisch: stress, piekeren, concentratieproblemen, angst en minderwaardigheidsgevoelens

• Relationeel: wantrouwen, niet meer spontaan in omgang met anderen, verslechtering van gezinsleven en relatie
• Werk: minder productief, thuis blijven en voordelen verliezen

Blijf er niet mee zitten. Maak melding over het pesten bij een collega, leidinggevende, vertrouwenspersoon preventieadviseur psychosociale aspecten of andere (interne) meldpunten, en praat er over.

Intentie

Je kan zelf pester zijn, zonder dat je je er van bewust bent. Volgens de wet hoeft een aangeklaagde niet opzettelijk te hebben gehandeld. Het volstaat dat het gedrag een impact heeft op de verzoeker (het slachtoffer), ook als je de gevolgen niet gewild hebt. Het is daarom erg belangrijk de symptomen van ongewenst gedrag te herkennen. Zo kan je nagaan of jouw gedrag kwetsend overkomt bij de ander.

Verantwoordelijkheden

Ongewenst gedrag op het werk maakt deel uit van de psychosociale risico’s op het werk. De werkgever moet maatregelen treffen om die risico’s te voorkomen en de schade ervan te beperken.

Ook als collega draag je een verantwoordelijkheid hierin. Wees alert voor signalen zoals geroddel, beledigingen en ongepaste opmerkingen. Maak duidelijk dat je hier zelf niet aan wil meedoen en onderneem actie om je collega te helpen. Doe dit steeds in samenspraak met je collega.