Στην εποχή της πανδημίας του COVID-19 και των επιβεβλημένων μέτρων περιορισμού των μετακινήσεων η τηλε-εργασία προκρίνεται ως μέτρο και μέσο συνέχισης της εργασίας, αξιοποιώντας το τηλέφωνο, τους υπολογιστές και διάφορες διαδικτυακές εφαρμογές σύγχρονης και ασύγχρονης επικοινωνίας. Ωστόσο, αυτό που σήμερα διαφοροποιεί σημαντικά την τηλε-εργασία είναι ότι ο χαρακτήρας της δεν είναι πλέον οικειοθελής, αλλά αναγκαστικός, και μάλιστα σε συνθήκες καραντίνας και υπό την πραγματική απειλή ενός «αόρατου εχθρού».
Σύμφωνα με πρόσφατο άρθρο που δημοσιεύθηκε από ερευνητική ομάδα του Τμήματος Ιατρικής Ψυχολογίας του King’s College του Λονδίνου, οι αρνητικές ψυχολογικές συνέπειες της καραντίνας εμφανίζονται με διαφορετικής έντασης και ποιότητας συμπτώματα τόσο κατά τη διάρκεια όσο και μετά τη λήξη της καραντίνας. Οι εργαζόμενοι σε καθεστώς τηλε-εργασίας, δεν εξαιρούνται από αυτό.
Στρεσογόνοι παράγοντες κατά τη διάρκεια της καραντίνας
- Διάρκεια της καραντίνας: Η έρευνα δείχνει ότι όσο μεγαλύτερη η διάρκεια της καραντίνας τόσο πιο πιθανή η εμφάνιση συμπτωμάτων μετα-τραυματικού άγχους, αποφευκτικής συμπεριφοράς και θυμού. Μάλιστα, φαίνεται ότι αν η διάρκεια της καραντίνας υπερβεί τις 10 ημέρες τα συμπτώματα αυτά είναι πιο πιθανό να εμφανιστούν.
- Φόβος μόλυνσης: στο άτομο επικρατεί ο φόβος ότι μπορεί να μολυνθεί ή να μολύνει ακούσια τους άλλους. Μπορεί να εμφανιστεί επίμονη ενασχόληση με το σώμα και υπερεστίαση της προσοχής σε πιθανά συμπτώματα που αιτιολογούν γρίπη ή τον COVID-19. Επίσης υπάρχει ο φόβος μήπως το άτομο κολλήσει τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας, ειδικά δε αν αυτά ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες.
- Αλλαγή ρουτίνας: οι καθημερινές συνήθειες και δραστηριότητες που οργανώνουν τον χρόνο του ατόμου και λειτουργούν ως εγγυητές συνέχισης του ατομικού πεδίου δράσης και της ταυτότητας ανατρέπονται και αποδομούνται. Αυτό δημιουργεί εκνευρισμό και αισθήματα πλήξης και βαρεμάρας.
- Ανεπαρκείς προμήθειες: η μη επαρκής ποσότητα και διάθεση βασικών αγαθών και προϊόντων (πχ. τρόφιμα, νερό, ρουχισμός, εξοπλισμός, τεχνολογία) αποτελεί πηγή αναστάτωσης και απελπισίας, η οποία, σύμφωνα με εμπειρικά δεδομένα, συνοδεύεται με άγχος και θυμό ακόμα και για 4 έως 6 μήνες μετά την καραντίνα.
- Ανεπαρκής πληροφόρηση: η πλημμελής και ανακριβής ενημέρωση για το τι πραγματικά συμβαίνει με τον ιό και για το πως μπορεί το άτομο να διαχειριστεί την απειλή αυτή, έχει αναφερθεί ως πηγή σύγχυσης, η οποία μπορεί μετά τη λήξη της καραντίνας να δημιουργήσει μετα-τραυματικό άγχος.
Στρεσογόνοι παράγοντες μετά την καραντίνα
- Οικονομικές δυσκολίες: πολλοί άνθρωποι κατά τη διάρκεια της καραντίνας αναγκάζονται να περιορίσουν ή να σταματήσουν τις επαγγελματικές τους δραστηριότητες, ενώ άλλοι τίθενται σε υποχρεωτικές άδειες ή άλλες μορφές εργασίας που έχουν ως αποτέλεσμα της μείωση του εισοδήματος. Άλλοι πάλι ανησυχούν για τις μηνιαίες αποδοχές τους και για το μέλλον των συνεργασιών τους. Η απώλεια ή η μείωση του εισοδήματος δημιουργεί σημαντικό άγχος και θυμό στα άτομα, συμπτώματα τα οποία μπορεί να κρατήσουν αρκετούς μήνες μετά την καραντίνα.
- Κοινωνικό στίγμα: άνθρωποι που έχουν υποχρεωθεί να παραμείνουν για ορισμένο διάστημα σε καραντίνα λόγω του ότι ήταν φορείς ενός ιού ή είχαν εκτεθεί σε επιβεβαιωμένο κρούσμα βίωσαν αργότερα επιφυλακτικές, αμυντικές έως και απορριπτικές συμπεριφορές από τους οικείους τους, από την τοπική κοινωνία, αλλά και από τον εργοδότη και τους συναδέλφους τους.
Η παροχή οργανωμένων και επιστημονικά τεκμηριωμένων Προγραμμάτων Υποστήριξης Εργαζομένων από εξειδικευμένους Ψυχολόγους και Συμβούλους μπορεί να συμβάλλει αποτελεσματικά στην πρόληψη των αρνητικών ψυχολογικών συνεπειών της καραντίνας και να βοηθήσει τους εργαζόμενους σε καθεστώς τηλε-εργασίας να ενισχύσουν την ψυχική ανθεκτικότητα και να κατανοήσουν τις ιδιαίτερες ψυχοπιεστικές συνθήκες, στις οποίες ζουν τόσο οι ίδιοι όσο και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς τους.
Οι υπηρεσίες ενός Προγράμματος Υποστήριξης Εργαζομένων στην εποχή του COVID-19 καλούνται να συνδράμουν τους εργαζόμενους στα εξής θέματα:
- Πως μπορώ να εργαστώ από το σπίτι και ποιες είναι οι προκλήσεις;
- Πώς μπορώ να εποπτεύω τους υφισταμένους μου που είναι σε καθεστώς τηλε-εργασίας;
- Γιατί ορισμένοι συνάδελφοι είναι σε καθεστώς τηλε-εργασίας και κάποιοι όχι;
- Πώς να μιλήσω στα παιδιά μου για τον COVID-19 και την καραντίνα;
- Γιατί με κατακλύζουν συναισθήματα απομόνωσης;
- Πώς να διαχειριστώ την αβεβαιότητα;
- Πώς να αντιμετωπίσω το άγχος;